مراحل شکایت و نحوه به اجرا گذاشتن چک برگشتی چیست؟
پس از اصلاح قانون صدور چک در سال 1400 تغییراتی ایجاد شد که مسائل و سؤالات مربوط به چک‌های برگشتی افزایش پیدا کرد اکنون در این نوشتار به نکات حقوقی مهم و بررسی شیوه و روشهای اجرا گذاشتن چک می‌پردازیم.
البته به نظر نویسنده با توجه به مسیرهای مختلفی که وجود دارد بهترین روش ابتدا مشاوره تخصصی با یک شخص حقوقی می باشد
چگونه چک صیادی را به اجرا بگذاریم؟
برای چک‌های صیادی بهترین راه درخواست صدور اجراییه از دادگاه است
مزیت اصلی صدور اجراییه از دادگاه اینست که اولاً بدون رسیدگی قضایی وصدور رأی مستیقم اجراییه صادر میشود و ثانیاً اگر اموالی از بدهکار چک پیدا نشود و یا اعسار (ناتوانی در پرداخت) او پذیرفته نشود حکم جلب و بازداشت او صادر میشود
باید بدانیم چنانچه چک صادره صیادی باشد حتماً باید چک در سامانه صیاد به نام شما ثبت شده باشد بنابراین وقتی چک صیادی در بانک برگشت زده می شود دارنده می تواند ازدادگاه مستقیم درخواست صدوراجراییه کند و دادگاه نیز پس از ابلاغ اجراییه به صادر کننده چک ده روز به او فرصت می دهد تا مبلغ چک را پرداخت کند
خوبی این روش اینست که بدون رسیدگی قضایی درفرآیند طولانی دادرسی اجراییه صادر می شود ودارنده چک بدون اینکه خسارت احتمالی پرداخت کند (یک نوع ضمانت بدهد) تامین خواسته می کند واقدام به توقیف سه گانه اموال که شامل حساب بانکی، خودرو و املاک، می نماید وچنانچه اموالی از بدهکاربدست نیاید مطابق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی جلب و بازداشت صادرکننده چک را از دادگاه تقاضا می کند
باید بدانیم در چک های صیادی دیگر امکان صدورچک در وجه حامل و پشت نویسی امکان ندارد
درخواست اجراییه از دادگاه چه محدودیت هایی دارد؟
درخواست صدور اجرائیه از دادگاه یکسری محدودیت ها دارد
اول اینکه با درخواست صدور اجراییه از دادگاه فقط اصل مبلغ چک و حق الوکاله وکیل قابل دریافت می باشد وبرای دریافت خسارت تاخیر تادیه باید دادخواست جداگانه مطالبه وجه به دادگاه بدهید
دوم اینکه درخواست صدور اجرائیه فقط در مورد صادر کننده یا انتقال دهنده چک قابل اعمال است و مستقیم علیه ضامن یا ظهرنویس اجراییه صادر نمی شود
نحوه مطالبه وشکایت چک های قدیمی(غیر صیاد) چگونه است؟
چک دارای اعتبار نامحدود است و اعتبار خودش را از دست نمی‌دهد مگر اینکه به نحوی پرداخت گردد بنابراین اولین اقدام برای شکایت لازم است چک از بانک برگشت بخورد یعنی دارنده چک از تاریخ سررسید، شش ماه فرصت دارد که چک را برگشت بزند و گواهی عدم پرداخت آنرا از بانک دریافت نماید درنتیجه مجدد شش ماه دیگرفرصت دارد که با این گواهی عدم پرداخت اقامه دعوا در مرجع قضایی نماید
حالا اگر مدت زمان طولانی از برگشت خوردن چک شما گذشته باشد واقدامی نکرده باشید باز هم می‌توانید نزد مرجع قضایی طرح دعوا کنید البته گذشت زمان مراحل اثبات را دشوار می سازد
مطابق بند و تبصره3 ماده 5 مکرر قانون صدورچک چنانچه 3 سال از دریافت گواهی عدم پرداخت گذشته باشد و منتفع هیچ گونه پیگیری قانونی برای وصول چک برگشتی انجام نداده باشد از یکسری امتیازات محروم می گردد ومی تواند دادخواست مطالبه وجه مطرح کند که پس از طی مراحل رسیدگی قضایی و قطعیت یافتن حکم از طریق اجرای احکام مدنی اقدام می گردد
در چک های قدیمی مطالبه اصل مبلغ چک و خسارت تاخیر تادیه در یک دادخواست قابل مطالبه است همچنین شخص دارنده چک می تواند از ضامن چک و ظهرنویس نیز شکایت کند
درچک های قدیمی زمان رسیدگی قضایی طولانی می باشد و هزینه دادرسی نیز با توجه به مبلغ چک سه و نیم درصد باید پرداخت گردد
نکته؛ اگر محاکم چک مستند دعوی را یک سند عادی برای پرداخت بدهی تلقی کنند دیگر آثار سند تجاری بر آن مترتب نیست در نتیجه دیگر تاریخ مطالبه بدهی که همان تاریخ تقدیم دادخواست است مبدأ محاسبه خسارت تاخیر تأدیه خواهد بود
مبدأ خسارت تأخیرتادیه چک چگونه محاسبه می شود؟
تادیه یعنی پرداخت کردن واگرشخصی بدهکار است چنانچه تاخیردر پرداخت بدهی نماید باید خسارت تاخیررا بپردازد
مطابق رأی وحد ت رویه 812 هیات عمومی دیوان عالی کشور خسارت تاخیر تأدیه چک از تاریخ مندرج در چک تا وصول آن بر اساس نرخ تورم و با استعلام از بانک مرکزی در اجرای احکام محاسبه می گردد یعنی صادر کننده با درج تاریخ پرداخت در چک موظف است در سررسید وجه چک را پرداخت نماید واگر تاخیر نماید باید خسارت تاخیر یا به اصطلاح خسارت دیر کرد را نیزعلاوه بر اصل مبلغ چک بپردازد
نحوه دریافت خسارت تاخیر تأدیه چک چگونه است؟
خسارت تاخیر در تادیه چک همانطورکه گفته شد مطابق رای وحدت رویه شماره ۸۱۲ هیات عمومی دیوان عالی کشور از تاریخ مندرج در چک محاسبه می شود
مطالبه خسارت تاخیر در تأدیه از طریق اجرائیه دادگاه وجود ندارد البته محاسبه خسارت تاخیر تأدیه چک به شرط آنست که دارنده به بانک مراجعه وچک را برگشت زده باشد
حال اگر ازطریق صدوراجراییه نسبت به اصل چک اقدام نمودید و بخواهید خسارت تاخیر تأدیه را هم مطالبه نمایید باید دادخواستی جداگانه به دادگاه تقدیم کنید و دادگاه با تشکیل جلسه و بررسی مدارک، شرایط دریافت خسارت تاخیر تأدیه را بررسی و حکم مقتضی صادرمی کند که پس از آن مراحل قانونی طی می گردد
اماچنانچه برای مطالبه وجه چک از طریق اجراییه اقدام نکرده باشید می توانید همزمان با دادخواست مطالبه وجه چک، خسارت تاخیرتأدیه را نیز مطالبه نمایید واجرای احکام تا زمان اجرای حکم آنرا محاسبه می نماید
نکته؛ درچک های قدیمی چنانچه چک توسط ضامن و ظهرنویس امضاء شده باشد مسئولیت آنها مانند صادرکننده چک است و می توان از صادرکننده چک یا ضامن یا ظهر نویس خسارت تاخیر در تادیه را نیزمطالبه نمود زیرا قانونگذار مسئولیت ضامن و ظهرنویس را بهمراه صادرکننده به صورت تضامنی پذیرفته است
چه زمانی می توان برای چک بلامحل شکایت کیفری کرد؟
طرق کیفری چک بلامحل (درحساب پول نیست) چند شرط مهم دارد زیرا شکایت کیفری از چک برگشتی مهلت زمان خاص خود را داشته و امروزه چون اکثر چک ها مدت دار هستند به ندرت دعوای کیفری درمورد چک مطرح می شود
شروط چک کیفری؛
-اولین ومهمترین شرط اینکه چک وعده دار نباشد حتی برای یک روز، یعنی چک همین امروز صادرشده و سر رسید آن نیز همین امروز باشد
-دومین شرط اینکه چک در ظرف 6ماه از تاریخ صدور، گواهی عدم پرداخت آن اخذ شده باشد و ظرف 6ماه از تاریخ اخذ گواهی عدم پرداخت شکایت کیفری در دادسرا طرح گردد
-سومین شرط اینکه اگرچک به وکالت یا نمایندگی صادر شود مسئولیت کیفری فقط متوجه امضاء کننده (صادرکننده) است و صاحب حساب مسئولیت کیفری ندارد اما مسئولیت حقوقی دارد
مطابق قانون صدور چک در چندین مورد چک جنبه کیفری ندارد؛
چک سفید امضاء،چک مشروط،چک بابت تضمین معامله ،چک بابت انجام تعهد، چک ودیعه،چک امانتی و… جنبه کیفری ندارند
همچنین چک بدون تاریخ ، چک وعده دار، چک های موسسات مالی و اعتباری و چک های انتقال داده شده نیز قابل شکایت کیفری نمی باشند
نکته) درصدور چک اصل بر آنست که جهت پرداخت دین و به روزصادر شده است مگر ادعایی خلاف آن باشد که باید توسط صادرکننده اثبات شود
اجرای چک از طریق اداره اجرای ثبت چه زمانی پیشنهاد می شود ؟
ابتدا باید گفت اقدام از طریق اجرای ثبت مستلزم وقت کمتری است اما اکثراً اقدام از طریق مراجع قضایی را بر طریق اجرای ثبت ترجیح می دهند همچنین هزینه صدور اجراییه از طریق اجرای ثبت ، نیم عشر یا ۵ درصد کل مبلغ چک است
حال چنانچه بخواهید از طریق اجرای ثبت برای مطالبه چک اقدام کنید اول مطمئن شوید که بدهکار اموالی داشته باشد زیرا وصول چک از طریق اجرای ثبت منوط به معرفی نمودن اموال بدهکار به اداره ثبت است واگر طلبکار نتواند ظرف یکسال اموالی از بدهکار معرفی نماید ، هزینه اجراییه ( پنج درصد وجه چک ) ازخود اودریافت می شود وضمناً اموال بدهکار نباید جزءمستثنیئات دین باشد زیرا اداره ثبت از توقیف آن خودداری می نماید
توقیف اموال در شیوه ثبتی پس از ابلاغ اجراییه به بدهکار آغاز می شود بنابراین ممکن است در این فاصله بدهکار اموال خود را به دیگران منتقل نماید اما اگرازطریق حقوقی (مرجع قضایی) اقدام نمایید با صدور قرار تأمین خواسته از نقل و انتقال اموال توسط بدهکارجلوگیری می گردد
برای صدور اجراییه اداره ثبت باید چک (کپی) و گواهی عدم پرداخت صادره ازبانک را به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم شود ودستوراجرای ثبت در صورتی که امضای چک با نمونه امضای صادرکننده در بانک گواهی شده باشد صادر می شود
توجه داشته باشید که در مطالبه چک از طریق اجرای ثبت امکان حبس بدهکار وجود ندارد و مطالبه خسارت تاخیر تادیه و سایر خسارات دادرسی باید از طریق مرجع قضایی پیگیری گردد همچنین دراجرای ثبت اصل مبلغ چک ازبدهکارقابل مطالبه می باشد وعلیه ظهرنویس و ضامن امکانپذیر نمی باشد البته امکان ممنوع الخروجی بدهکار امکانپذیر است
– دادگاه صالح رسیدگی کیفری چک بلامحل کجاست؟
شکایت کیفری از چک برگشتی باید در دادسرای حوزه ای که بانک صادر کننده گواهی عدم پرداخت صادر کرده ثبت گردد ودادسرا به جرم صدور چک بلامحل رسیدگی می کند
بنابراین در دادگاه محل بانک محال علیه یا دادگاه محلی که چک را برگشت زده می توانید طرح دعوای کیفری نمایید
جمع بندی:
امروزه با اصلاح قانون جدید صدور چک دیگر امکان صدورچک در وجه حامل وجود ندارد زیرا چک باید حتماً به نام دارنده در سامانه صیاد ثبت گردد همچنین قبلاً می توانستیم پشت چک را ظهر نویسی و انتقال دهیم اما امروزه انتقال نیز حتماً در سامانه صیاد باید به نام انتقال گیرنده ثبت شود تا ضمانت اجرای لازم را داشته باشد
نکته دیگر اینکه امروزه بانکها به نوعی اقدام شبه قضایی می نمایند یعنی اگر چک برگشت بخورد برای شخص افتتاح حساب نمی کنند و تمام وجوه او را به نحوی توقیف می کنند یا تسهیلات به او نمی دهندو…
درپایان پیشنهاد است که اولاً سعی کنید همیشه درمعاملات ومبادلات از چک بانکی استفاده کنید و چنانچه چک شخصی اخذ کردید حتما اعتبار سنجی نموده ودقت کنید که درسامانه صیاد چک به نام شما ثبت شود و درآخر اینکه توصیه میشود قبل از هر اقدامی با یک مشاورحقوقی با تجربه مانند وکیل دادگستری مشورت نمائید.
حسین اسماعیلی وکیل کانون وکلای دادگستری
شماره تماس09124055119 درخدمتیم…
